Bitka za Petrovaradin i odocnjela smrtna kazna

Vojvođanski grad Petrovaradin, koji je danas dio Novog Sada u Srbiji, prvi put je naseljen 4.500 godina prije nove ere tokom kamenog doba. Od tada je to bilo poprište bitaka između velikih i regionalnih sila preko desetak puta. Na neki način, predstavlja sudbinu samog Balkana, zarobljenog između promjenljivih saveza i vojski, ponekad starosjedilaca Balkana, ali često spolja, osvajačkih sila. Prvih nekoliko naselja bilo je mirno i dugoročno. Kelti su osvojili grad kada su se doselili u to područje 300. pne. Rimljani su oduzeli kontrolu Keltima u prvom vijeku prije nove ere. Nakon toga, invazije su dolazile često. Rimljane su deložirali Ostogoti, Gepidi i Langobardi. 400-ih godina Vizantija je zauzela i proširila grad, prije nego što su ih Avari, Franci, panonski Sloveni i druga lokalna plemena protjerali, te ga ponovo zauzela prije nego što ih je istjerala Mađarska.

Do 1526. godine Osmanlije su oduzeli grad Mađarima. Otprilike 150 godina kasnije, u ratu sa Osmanlijama 1683.-1699., Mađari su se vratili pod Habsburgovce i ponovo zauzeli grad, nakratko ga izgubili i ponovo ga preuzeli. Grad je bio mali tokom ovih mnogih iskušenja, ali očito važan i sadržavao je tvrđavu, koja izgleda nije bila velika prepreka za osvajanje.

1716. godine, osmanski veliki vezir Silahlar (nosilac oružja) Damat (kraljevski zaručnik) Ali-paša, bio je posvećen promjeni statusa quo za Petrovaradin i cijelu regiju. Ali je bio oženjen kćerkom sultana Ahmeda III i imao je velike ambicije. Nakon što je postao veliki vezir 1713. godine, započeo je rat na Balkanu. Mlečani su dali utočište pobunjenicima iz Crne Gore i Hercegovine u Moreji, što je Aliju dalo izgovor da treba da napadne. 1715. Ali je brzo osvojio Moreju, koja je 1699. izgubljena od Venecije. Mlečani su upozorili Habsburšku monarhiju da rat ponovo dolazi u Vojnu krajinu i da treba biti spreman.

U to je vrijeme Petrovaradin je bio dio Habsburške vojne krajine, područja koje je iz konvencionalnih vojnih garnizona u 17. vijeku prešlo, u zaštitu od prodora Osmanlija, u sistem zajednice „Vojnici-naseljenici“. Habsburško rukovodstvo ohrabrilo je Srbe, Hrvate, Nijemce, Vlahe i druge koloniste da dođu na to područje i služe kao branitelji, prije svega dajući im zemljišne darove, vjersku slobodu i povoljne porezne stope. Ovi Krajišnici, ili Grenzeri, imali su opravdani razlog da se bore za svoje zemlje i svoje domove i bili su stručnjaci za lokalni teren i uslove. Petrovaradin je bio pod generalnim zapovjedništvom Slavonije sa 8.000 vojnika puka stacioniranih u Petrovaradinskoj tvrđavi.

Krajem jula 1716. Ali je u Beogradu okupio masovnu vojsku od 150 000 do 160 000 ljudi. U ovoj vojsci bilo je 40 000 elitnih janjičara koji su napali Habsburšku vojnu granicu. Janjičari su bili bivši hrišćani s Balkana koji su kao djeca uzimani u ropstvo po sistemu danak u krvi, pa su mnogi razumjeli lokalne jezike i običaje. Osmanska vojska je takođe marširala sa velikim brojem profesionalnih konjičkih trupa, kao i antihabsburška mađarska konjica, Kuruci. Ali je takođe zapovijedao tartarskom konjicom iz sjevernoazijskih Stepa, koju je koristio za racije i brze udare. Konačno, Ali je imao ogroman artiljerijski korpus, koji je planirao da upotrijebi da potčini tvrđavu na Petrovaradinu.

Princ Eugen Savojski zapovijedao je habsburškim snagama, kojih je bilo oko 80 000, s hrvatskim i mađarskim pješačkim i konjičkim pukovnijama, kao i sa srpskim krajišnicima i pomoćnim službenicima njemačkog govornog područja iz vojvodstva Wurttemberg. Čim su dobili vijesti o osmanskoj invaziji, krenuli su iz svojih garnizona da podrže srpske trupe Petrovaradinskog puka koje su zauzele tvrđavu.

Osmanlije su prvo stigle do Petrovaradina i započele artiljerijsko bombardovanje i frontalni napad na branioce. Princ Eugen stigao je nekoliko dana kasnije, pojačavši brojčano puk i izvršivši kontru 5. avgusta 1716. Zapovjednik pomoćnih snaga Wurttemberga, Charles Alexander, koji će 1720. postati guverner cijelog područja, vodio je briljantni napad s desnog boka, razbijajući osmansku artiljeriju. Princ Eugen je tada ili uveo janjičare u zamku, ili je iskoristio Alijinu grešku. Habsburška konjica napala je prednju stranu osmanske vojske, ali napadi su bili polagani, a janjičari su ih potisnulii natrag u središte. Princ Eugen iskoristio je ovu priliku da okruži janjičare, koji su bili u kontranapadu, konjicama na lijevom boku i uništi ih. Ali nije uspio srušiti habsburški obruč vlastitom konjicom. Nakon uništenja osmanske vojske, princ Eugen okrenuo je topove 6 fregata novopristigle Dunavske flote protiv Alijinog ličnog logora. Ali je stradao u borbama. Samo 50.000 osmanskih vojnika vratilo se u Beograd.

Ostalo je istorija. Princ Eugen marširao bi na Beograd, zauzeo ga, a zatim nadirao na tradicionalnu osmansku teritoriju, opsadujući i osvajajući Temesvar (današnji Temišvar, Rumunija) uz pomoć Aleksandra, prisiljavajući Osmanlije da mole za mir. Aleksandar će sam postati vojvoda Aleksandar, vladajući teritorijama koje su Habsburgovci oslobodili od Osmanlija 13 godina prije nego što se vratio u Wurttemberg da bi bio vojvoda za stalno. Tvrđava na Petrovaradinu, lijepo obnovljena, i dalje stoji u Novom Sadu, s pogledom na rijeku Dunav.

Krajnja ironija bila je konačna Alijeva sudbina. Nakon što je čula za Alijin poraz i smrt u Petrovaradinu, komanda Osmanske vojske u Carigradu izdala je smrtnu presudu za njega. Pod osmanskom vlašću bilo je tradicionalno pogubiti lošeg zapovjednika, a čini se da zapovjednikova smrt nije bila prepreka njegovom pogubljenju.