Jedan čovjek i ekonomski sistem

U februaru 1979. Joe Biden – budući američki predsjednik – prisustvovao je sahrani Edvarda Kardelja u Jugoslaviji.

Kardelj, iako jedva upamćen izvan bivše Jugoslavije, bio je figura od velike važnosti u njegovo vrijeme. Kao rani usvojitelj komunizma (sa 16 godina 1926), proveo je vrijeme u zatvoru Kraljevine Jugoslavije zbog svog članstva u zabranjenoj organizaciji.

Nakon intenzivnih obuka u Moskvi, gdje se zbližio s budućim vođom Jugoslavije Josipom Brozom Titom, Kardelj se žestoko borio u Drugom svjetskom ratu, vodeći slovenačke partizane.

Potom se gotovo bez napora uklopio u Titovu vladu, gdje je svoj najvažniji doprinos Jugoslaviji dao za vrijeme Raskola Tito-Staljin 1948.

U želji da demonstrira svoju nezavisnost od Sovjetskog Saveza i ekonomije sovjetskog stila, Tito je dao Kardelju da kreira novi ekonomski sistem za naciju. Ovaj sistem, koji je postao poznat pod nazivom Socijalističko samoupravljanje, ackentovao je ulogu radnika u proizvodnji. Tvornice i proizvodna sredstva prebačeni su u ruke radnika koji će takođe sudjelovati u dobiti. Ovaj sistem je bio ugrađen u jugoslovenski ustav iz 1974. Trebalo je da smanji moć državne birokratije, omogućavajući „odumiranje države“ koje je predvidjeo Friederich Engels.

Ono što je Kardelj zamislio bilo bi moguće samo uključivanjem jugoslovenskog stanovništva. “Privlačenje masa državi [bilo bi dovršeno] na takav način da će svaka osoba neko vrijeme biti birokrata.”

Nažalost, uprkos svim dobrim namjerama, nove birokrate nisu postojale samo “neko vrijeme”, a sistem je samo doveo do ukorijenjene korupcije, cinizma i neefikasnosti. Umjesto da smanji ulogu državne birokratije, stvorilo je paralelnu birokratiju koja je manevrisanje sistemom učinila još glomaznijim.

Uloga Edvarda Kardelja sigurno nije bila samo akademska. 1959. godine, tokom lova, ustrijeljen je kada je metak iz puške Jovana Veselinova rikošetirao o kamen. Iako je zvanično slučaj odbačen kao nesreća, tračevi u to vrijeme koji se nastavljaju i do danas pripisuju događaj pokušaju atentata od strane druge osobe iz Titovog užeg kruga, Aleksandra Rankovića.

Kardelj je imao nešto kao malo političko izgnanstvo 1960-ih, ali je opet zagrmio 1970-ih i, sve do smrti od raka debelog crijeva koja je prethodila Titovoj smrti, smatrao se Titovim nasljednikom.

Za više informacija o Jugoslaviji kliknite ovdje.