Aleksandrov Rim

Kleopatra VII Filopator, ljubavnica Julija Cezara, supruga Marka Antonija, egipatskog faraona, ubila se 12. avgusta 30. pne. Njenom smrću završila se egipatska dinastija Ptolemej.

Osim što zapravo nije.

Kleopatra je, genetski, bila Egipćanka samo po imenu. Dinastija Ptolemej je na vlast u Egiptu došla nakon smrti Aleksandra Velikog 323. pne. Nisu makedonski Ptolomeji, čiji je maternji jezik bio grčki, bili prvi faraoni spolja. Između domaćih Egipćana i Persijanaca bilo je znatne razmjene faraona, još od 525. pne. Kada se konačno pojavio Aleksandar Veliki kome je u osnovi posljednji faraon 31. Dinastije darovao provinciju 332. pne., bilo je nekoliko decenija isključivo persijske vladavine.

Aleksandru, kao što znamo od ranije, nije ostalo mnogo od života nakon egipatskog osvajanja. Krenuo je u novi rat, ali se nikada nije vratio živ. Ipak je sa sobom imao kadar dragih i bliskih muških prijatelja; od kojih je jedan bio čovjek po imenu Ptolomej.

Ptolomej je odrastao i školovao se zajedno s Aleksandrom. Najvjerovatnije su on i Aleksandar takođe bili polubraća – Ptolomejeva majka Arsinoe bila je ljubavnica Filipa II Makedondkog i udala se za svog supruga Lagusa kad je već bila trudna. Naravno, ovaj mogući odnos mogao je biti ciničan trik kako bi izgledalo da porodična loza ima kraljevske krvi, ali dovoljno savremenih hroničara spominje da je ta povezanost više nego očigledna vjerovatnoća.

Ptolomej je bio taj koji je insistirao na dogovoru koji je omogućio regentstvo za uskoro rođenog Aleksandra IV, sa Perdikom kao regentom. Ali Ptolomej se nije zaustavio s uređivanjem sudbine makedonskog kraljevstva. Makedonski običaj je da novi kralj sahrani starog kralja. Aleksandar je zatražio da ga sahrane u hramu Zevsa Amona u današnjoj Libiji, ali regent Perdika je prenosio njegovo tijelo natrag u kraljevsku grobnicu u Makedoniji. Ptolomej je, uz veliki napor, uspio dobiti kontrolu nad tijelom Aleksandra Velikog i sam prisustvovati sahrani osvajača; prvo u Memphisu, zatim u Aleksandriji. Bilo je to moćno djelo koje je bilo teško ignorisati. Tim više što se Ptolomej tada pridružio pobuni protiv regenta Perdika.

321. Perdika je pokušao riješiti pobunu izazivajući bitku na Nilu. Izgubio je. Perdika nije samo izgubio, već je postigao i da ga ubiju dvojica njegovih ljudi. Ptolomej je jednostavno bio bolji general.

Takođe je bio bolji vođa. Posle pobjede ponudio je makedonskoj vojsci hranu. Vojska je odgovorila tako što mu je ponudila namjesništvo, u stvari, vladavinu cijelim Makedonskim carstvom.

I tu se Ptolomej izdvaja od gotovo svakog vladara koji je sam sebe stvorio od ne baš kraljevskog porijekla: rekao je ne.Poznat, uz svoje junaštvu na bojnom polju, kao prilično dobro raspoložen i liberalan, Ptolomej se takođe zalagao za dobre odnose s domaćim stanovništvom iz područja kojima je vladao. I sljedeću deceniju proveo je kao satrap (guverner) Egipta za Aleksandra IV, iako je u stvari zaista vladao nezavisno. Kada je regent Kasandar otrovao Aleksandra IV i njegovu majku Roksanu, situacija se potpuno promijenila. Ubrzo nakon toga, 305. pne., Ptolomej se proglasio egipatskim faraonom, pod imenom Ptolomej I Soter (Soter znači “spasitelj”, za sve koji misle da je Ptolomej morao biti zaista skroman tip. Vjerojatno nije).

I, uz sva svoja osvajanja i svađe, Ptolomej je uspjeo da napiše istoriju Aleksandrovih osvajanja iz prve ruke, koja nažalost ne opstaje, ali pokazuje da još uvijek osjeća bliskost za svog polubrata i poštovanje za njegove slavne dane. Takođe je osnovao poznatu Aleksandrijsku biblioteku, pa čak i lično sponzorisao matematičara Euklida.

S Ptolomejem I rođena je Ptolemejska dinastija. Svi muški vladari nosili su ime Ptolomej. Često su suvladali sa svojim kraljicama, a neke ptolemejske kraljice čak su i same vladale, prenoseći izuzetno odobravanje prema jednakosti čija klica potiče od neočekivanih feminista Filipa II i Aleksandra Velikog.

Sve vladajuće kraljice nosile su imena Arsinoe, Kleopatra ili Berenice.

Ptolomejevi su pokazivali poštovanje prema lokalnoj kulturi: podržavali su egipatsku religiju i prihvatili se običaja razmnožavanja, ženivši svoju braću i sestre prema uznemirujućim pravilima. Takođe su se pojavljivali na javnim skupovima noseći egipatsku haljine i stil. Ali održavali su makedonske običaje u vladinoj birokratiji i grčki jezik kao jezik vlade sve do islamskog osvajanja 641. Zapravo – prvi ptolemejski faraon koji je govorio egipatski bio je posljednji faraon, Kleopatra VII.

Ptolomejevi su takođe doveli veliki broj makedonskih vojnika, nagrađujući ih egipatskim zemljama da bi ostali. To je stvorilo veliku grčko-egipatsku obrazovanu gornju klasu i sloj između vladajućih Ptolomeja i ostatka Egipta.

U 51. p.n.e. prošlo je 231 godina od smrti Ptolomeja I Sotera, a Kleopatra VII Filopater došla je na vlast kao supruga njenog brata Ptolomeja XIII. Nakon što je ubijen u bici protiv Julija Cezara, Kleopatra je postala suvladar s drugim bratom, Ptolomejem XIV.

I ovaj Ptolomej je takođe ubijen.

Bezbrojni filmovi i knjige prikazali su ostalo: Kleopatrina veza i dijete s Julijem Cezarom, njena veza i brak s Markom Antonijem, njihovo samoubistvo. Bez obzira na to da li je Kleopatra predstavljena okrutnom i dominantnom ili lukavom i oštroumnom, svi je prikazuju snažnom. Nema sumnje da su to osobine koje su se u njenoj DNK i porodičnoj kulturi prenosila iz ptolomejskog makedonskog porijekla.

Ali, suprotno popularnoj istoriji, nije se sve završilo kad je Kleopatra naišla na sudbonosnu zmiju.

Bilo je četvoro kraljevske Ptolemejske djece, a jedno je bila kći – Kleopatra Selena. Kleopatru Selenu odgojila je Oktavija Mlađa, bivša supruga njenog oca. I to ne bilo koja bivša supruga, već supruga koju je ostavio da bi živio život u hedonističkom luksuzu u Egiptu s majkom Kleopatre Selene.

Kleopatra Selena se dobro udala – za Juba II, kralja Mauritanije. Njihov sin, Ptolomej iz Mauritanije, bio je slika i prilika svog djeda, Marka Antonija. A preko njene unuke Drusile krug se zatvorio. Drusilini potomci vjenčavali su se za rimsko plemstvo, počevši od cara Septimija Severa.

Kraljevska linija Makedonije, koja će u četvrtom vijeku prije nove ere osvojiti civilizovani svijet, postaće dio vladavine Rimskim carstvom.