Tipično zamršena – politika balkanskih ratova

Devetnaesti vijek nije bio sjajno vrijeme za Osmansko carstvo. Nije bilo najgore vrijeme, to bi bio početak dvadesetog vijeka kada se sve urušilo. Ali za carstvo koje je bilo snažni osvajač Evrope izvan Azije, to je bila katastrofa.

Pad Osmanlija bio je svima toliko očit da ga je car Nikolaj I, ruski, nazvao „bolesnikom Evrope“ 1853. Nadimak je ostao.

A tamo gdje je Otomansko carstvo propadalo, ostatak Evrope bio je željan uskočiti. Rusija je, gurajući naprijed s programom „panslavenskog identiteta“, počela da se miješa u novonastali nacionalizam koji se uzburkao na Balkanu. Velike sile Evrope, uključujući i Austriju,vojno su intervenisale kako bi pomogle Grcima da dobiju nezavisnost, koju su Osmanlije priznale 1830. godine. Uz rusku podršku, Srbija je mogla prvo tražiti autonomiju (1817. godine), a zatim je Berlinskim ugovorom dobila nezavisnost. Rusija se otvoreno borila protiv Osmanlija kako bi osigurala bugarsku nezavisnost.

Osmanlije su gubile teritoriju, a Rusija je žudno skupljala dijelove carstva za stavljanje pod pan-slovenskim barjakom. Austro-Ugarska nijje bila zadovoljna i krenula je vlastitim naletima u uzavrelu politiku Balkana kako bi spriječila Rusko carstvo da preplavi Evropu svojom novostečenom sferom utjecaja.

Pod tim su pokroviteljstvom Velike sile Evrope zajednički djelovale kako bi povukle niz pobjeda koje su dodijelile toliko novih teritorija pod panslovenskim barjakom. Berlinski ugovor iz 1878. primorao je Rusiju da vrati dio svojih dobitaka po Sanstefanskom ugovoru, nakon rusko-turskog rata. Takođe je defakto priznalo nezavisnost Srbije, Rumunije i Crne Gore. Sama Austro-Ugarska upravljala bi Bosnom i Hercegovinom. I konačno, umjesto da dopuštaju “Veliku Bugarsku” sanstefanskim sporazumom koji je tako užasnuo Austrougarsku, granice Bugarske su značajno smanjene i ona će i dalje biti autonomna pokrajina Osmanskog carstva. Bugari nisu bili pozvani ni za stol koji će odlučivati ​​o njihovoj budućnosti.

1908. godine Austro-Ugarska je formalno anektirala Bosnu i Hercegovinu, prekidajući srpske nade da Srbiji dodaju teritoriju izazivajući bosansku krizu. A 1908. Bugarska je formalno proglasila nezavisnost. Osmansko carstvo se raspadalo samo od sebe, jer su ga unutrašnji politički sukobi i nemogućnost modernizacije sprečavali da povrati nekadašnju slavu. Nacionalistički pokreti kroz ono što je ostalo od carstva koje se raspadalo su rasli, a u septembru 1912. godine slabost Osmanlija postala je kristalno jasna.

Osmansko carstvo je 4. septembra 1912. kapituliralo pred zahtjevima albanskih pobunjenika, koji su se pobunili januara te godine.

U sjenci, skriveni savez je vidio svoju priliku i odmah je djelovao – 6. oktobra 1912. godine započeo je Prvi balkanski rat.

Balkanska liga bila je surogat aranžman četiri balkanske zemlje: Grčke, Crne Gore, Srbije i Bugarske. Umjesto da multilateralni ugovor usmjerava četiri države na određeni kurs, kroz mrežu tajnih bilateralnih saveza, formalnih i verbalnih, dijelila je cilj izbacivanja Osmanlija iz hrišćanske Europe, ali je imala značajne razlike u drugim oblastima . Srbija je imala sporazum s Bugarskom koji je uključivao uzajamnu odbranu od Austrougarske, Bugarska je imala sporazum s Grčkom koja je spominjala samo Osmansko carstvo. Bugarska je imala sporazum sa Crnom Gorom, a Crna Gora je možda imala usmene sporazume sa još dva učesnika i sporazum zaključen sa Srbijom 21. septembra, ali nije bilo prevladavajućeg sporazuma između sve četiri države.

Sami ugovori odražavali su vrlo različite želje za budućnošću balkanske regije. Srbi su očajnički željeli pristup Jadranu i planirali su to ispuniti aneksijom dijelova Albanije. Bugarska je bila upoznata sa srpskim planovima i složila se da ih podrži, u zamjenu Srbija se složila da će Bugarska pripojiti Makedoniju. Grčka je htjela da se pitanje Krita, i ostalih ostrva na Egeju konačno riješe – u njihovu korist, naravno. A orkestriranje čitavog plesa vodila je Rusija i njihovo zagovaranje panslavističkog pokreta trebalo je da Rusiji omogući pristup Mediteranu kroz niz balkanskih saveza. Međutim, Rusija nije bila samo lutkar. Pokazala je privrženost panslavizmu uz njihovu raniju podršku – uključujući i rat u ime drugih slovenskih naroda.

Zvanično, uoči Prvog balkanskog rata, velike sile Evrope podržavale su teritorijalni integritet Osmanskog carstva. Osim ruskog, iza scene, poticaja na akciju, Francuska je tiho dala do znanja da se neće pridržavati međusobnog sporazuma o zajedničkoj odbrani s Rusijom ako bude pokrenut zbog akcija na Balkanu. Britanci su podržavali grčke pokrete ka balkanskom otporu Osmanlijama. Austrougarska je željela potisnuti Osmanlije, ali je takođe bila ozbiljno protiv daljnjeg srpskog dobitka u zemlji u regiji.

Dana 16. septembra 1912. godine, ruski vojni agent u Crnoj Gori poslao je sljedeću poruku Generalštabu u Sankt Peterburgu:

„Vojna konvencija koja je zaključena između Crne Gore i Bugarske u obliku razmjene mišljenja trenutno je u Sofiji i čeka potvrdu. Ukratko, slijedi: Obje strane se obavezuju da će započeti rat svim svojim snagama, Crna Gora najkasnije 28. septembra, Bugarska najkasnije mjesec dana nakon crnogorske akcije. Crna Gora se obavezala da će uključiti što veći broj turskih trupa, Bugarska se obavezala da će platiti 70.000 franaka tokom svakog mjeseca rata, s obzirom na činjenicu da bugarske pripreme još nisu završene, odgađanje početka ratnih operacija je moguće.

Dogovoreno je da se Srbija suoči sa savezništvom s Bugarskom i početkom neprijateljstava kao svršenim činom; naš ministar vanjskih poslova mora biti obaviješten o činjenici da su počeli prevoziti ratni materijal do granice. “ 

Jasno je rečeno da je sporazum da Crna Gora započne Prvi balkanski rat, što se upravo dogodilo 6. oktobra 1912. godine pod navedenim ciljem Balkanske lige da u potpunosti ukloni Osmanlije sa svog preostalog evropskog teritorija. Na krajnji šok velikih sila Evrope, četiri balkanske države mogle su same otjerati Osmanlije, bez ikakve pomoći onih koji su sebe doživljavali kao arbitre sve evropske politike.

Albanija, čija je nedavna pobjeda nad Osmanlijama prije svega pokrenula akcije Balkanske lige, djelovala je brzo pokušavajući zaustaviti planove Srbije za pristup Jadranu kroz Albaniju. Uvijek brzo reagujući protiv srpske ekspanzije, Austrougarska je agitirala sa Velikim silama da formiraju put ka albanskoj nezavisnosti, koja je proglašena 28. novembra 1912, s granicama koje su garantovale Velike sile.

Balkanska liga nastavila je potiskivati ​​Osmanlije, pobjedom za pobjedom. Početne uvertire za mir u Londonu odbacilo je raspadajuće carstvo, ali do 30. maja 1913. nisu više mogli nastaviti. Osim Konstantinopolja i malog komadića koji je okruživao grad, Osmanlije je koalicija malih bivših provincija potpuno protjerala iz Evrope. Osim neprikosnovenog područja Albanije, Balkanskoj ligi bilo je prepušteno da podijeli novu nezavisnu teritoriju.

Rezultat je bio da se Balkanska liga raspala. 

Srbija, koja je okupirala Srednju Makedoniju, odbila je poštovati teritorijalni dio njihovog sporazuma s Bugarskom, navodeći da je nezavisnost Albanije u potpunosti promijenila situaciju. S obzirom da je albanska obala sada izvan granica, Srbi su postigli novi sporazum o pristupu Jadranu kroz grčki grad Solun. Međutim, da bi stigla do Soluna, Srbija bi trebala zadržati dio Centralne Makedonije koji su imali pod okupacijom, uprkos ugovoru koji je cijelu Makedoniju obećao Bugarskoj.

Uzgred, najbolja ilustracija koliko je Srbija željela da zadrži Centralnu Makedoniju je očito vinjeta stvorena kada je srpska vojska ušla u Skoplje i, nakon što je pitala sedmogodišnju Vasku Zoičevu šta je bila i čula njen odgovor „Bugarka!”, Princ Srbije ošamario ju je po licu.

Niti se Grčka žurila da preda bilo koje područje u istočnoj Makedoniji koje su okupirali. Ne samo da je Grčka užurbano osnivala sela da bi pokazala da su prethodno polagala pravo na makedonsku zemlju, već su se Grci i Bugari već borili jedni protiv drugih, u Nigriti 5. marta, prije nego što je Prvi balkanski rat uopšte bio završen. Građani Atine vidjeli su na zidu natpis: “Naš sljedeći rat bit će s Bugarskom”, rekli su. 

Dvije sedmice nakon završetka Prvog balkanskog rata 30. maja 1913. godine, Drugi balkanski rat započeo je 16. juna 1913. godine kada je Bugarska napala srpske i grčke snage. Ovaj put se Rumunija pridružila ofanzivi na Bugarsku, a Osmanlije su se odmah vratile pokušavajući povratiti teritorije. 17. jula, mjesec dana kasnije, Bugari su tražili od Rusije da posreduje za mir.

Drugi balkanski rat završen je Bukureštanskim Ugovorom 28. jula 1913. Posredovanjem, kao i obično, velikih sila, Srbiji će biti dozvoljeno da zadrži svoj dio okupirane Makedonije. Grčka je takođe mogla zadržati svoj dio Makedonije, uz daljnje teritorijalne koncesije svih, osim tri egejska ostrva, pod njihovom okupacijom. Crna Gora je takođe dobila teritoriju, mada mnogo manje od ostalih učesnika.

Iznenađujuća korisnica rata bila je Rumunija, koja se pojavila zahtijevajući naknadu za ostajanje neutralnom u prvom ratu i zahtijevajući da joj se omogući da zadrži svoju prednost u odnosu na Bugarsku teritorijalnim dodjelama područja s velikim vlaškim stanovništvom. Iako su u to vrijeme zahtjevi Rumunije bili kritikovani u nezavisnoj štampi, Velike sile su zahtjeve uzele u obzir.

Na kraju, Bugarska je vidjela da se njena dobit znatno umanjila gubicima u Srbiji, Rumuniji i teritoriji kojoj je naređeno da se vrate Osmanlijama. Retrospektivno, čini se kao da je trebalo očekivati ​​reakciju. Ta reakcija nastala bi u roku od godinu dana, kada bi na Balkanu počeo Prvi svjetski rat.